Uzbekistan thăng tiến chóng mặt nhờ 'dự án bóng đá trẻ thành công nhất châu lục'

Trong một thập kỷ qua, bóng đá Uzbekistan đã trải qua một cuộc cách mạng thầm lặng, đưa quốc gia Trung Á này từ vị trí thứ 96 trên bảng xếp hạng FIFA năm 2018 lên thứ 57 hiện tại, trở thành thế lực mới tại châu Á. 

Đỉnh cao của sự phát triển này là chức vô địch U17 châu Á 2025, khi Uzbekistan đánh bại chủ nhà Saudi Arabia 2-0 trong trận chung kết kịch tính ngày 20/4/2025, dù chỉ còn 9 người trên sân. Thành công này không chỉ là câu chuyện của lứa trẻ mà còn phản ánh chiến lược phát triển bóng đá bài bản, tầm nhìn dài hạn và sự đầu tư mạnh mẽ của Uzbekistan. Vậy, điều gì đã tạo nên sự tiến bộ đáng kinh ngạc này?

Chức vô địch U17 châu Á 2025: Biểu tượng của bản lĩnh

Trận chung kết U17 châu Á 2025 tại sân King Fahd là minh chứng rõ nét cho sức mạnh của bóng đá trẻ Uzbekistan. Dưới sự dẫn dắt của HLV Islombek Ismoilov, U17 Uzbekistan nhập cuộc tự tin, dù từng đánh bại Saudi Arabia 3-0 ở vòng bảng. Tuy nhiên, thử thách lớn đến khi họ mất hai cầu thủ vì thẻ đỏ ở các phút 40 và 45+2, chỉ còn 9 người. Bất chấp bất lợi, Uzbekistan chơi kỷ luật, mở tỷ số nhờ quả phạt đền của Mukhammad Khakimov ở phút 51 và ấn định chiến thắng 2-0 với pha solo ngoạn mục của Sadriddin Khasanov ở phút 70. 

U17 Uzbekistan toàn thắng cả sáu trận tại giải, ghi 18 bàn và chỉ thủng lưới ba lần. Họ đè bẹp Saudi Arabia ở vòng bảng, hạ Triều Tiên 3-0 ở bán kết, cho thấy lối chơi tấn công tốc độ, phối hợp nhóm linh hoạt và tư duy chiến thuật sắc bén. Chức vô địch này, lần thứ hai sau năm 2012, giúp Uzbekistan cân bằng thành tích với các cường quốc như Hàn Quốc và Saudi Arabia, đồng thời giành suất dự U17 World Cup 2025 tại Qatar.

Thành tích ấn tượng ở mọi cấp độ

Sự tiến bộ của bóng đá Uzbekistan không chỉ gói gọn ở lứa U17. Tại lứa U20, họ vô địch U20 châu Á 2023 và vào tứ kết năm 2025. Ở lứa U23, Uzbekistan bốn lần liên tiếp vào bán kết từ 2018, với một chức vô địch (2018) và hai lần á quân (2022, 2024). Đặc biệt, họ lần đầu giành vé dự Olympic Paris 2024, chỉ thua sát nút Tây Ban Nha (1-2) và Ai Cập (0-1). Ở cấp độ đội tuyển quốc gia, Uzbekistan đứng nhì bảng A vòng loại ba World Cup 2026 với 17 điểm, chỉ cần một điểm trước UAE ngày 5/6/2025 để lần đầu dự World Cup.

Những kết quả này đã thay đổi vị thế của Uzbekistan. Tại U17 World Cup 2023, họ hòa Tây Ban Nha 2-2, loại Anh 1-0 ở vòng 1/8 và chỉ dừng bước trước Pháp ở tứ kết. Trên mạng xã hội X, người hâm mộ châu Á gọi Uzbekistan là "dự án bóng đá trẻ thành công nhất châu lục", phản ánh sự thán phục trước bước tiến của họ.

Đầu tư dài hạn và hệ thống đào tạo bài bản

Sự tiến bộ của bóng đá Uzbekistan bắt nguồn từ chiến lược phát triển toàn diện của Liên đoàn Bóng đá Uzbekistan (UFA). Họ đầu tư mạnh vào các học viện bóng đá, áp dụng khoa học thể thao và công nghệ vào đào tạo. Một phương pháp gây tranh cãi là xét nghiệm di truyền để phát hiện tài năng trẻ, được triển khai từ năm 2014 tại Viện hóa học hữu cơ sinh học Uzbekistan. Dù hiệu quả chưa rõ ràng, như nhà báo David Epstein trong cuốn The Sports Gene từng nghi ngờ, đây là minh chứng cho tham vọng ứng dụng khoa học của Uzbekistan.

Hệ thống giải đấu nội địa, đặc biệt là giải VĐQG Uzbekistan, được cải tổ để tạo môi trường cạnh tranh. CLB Bunyodkor, với sân Miliy hiện đại (34.000 chỗ ngồi), là cái nôi đào tạo tài năng như Abdukodir Khusanov – trung vệ 21 tuổi vừa chuyển đến Manchester City với giá 41,6 triệu USD từ Lens. Bunyodkor, được hậu thuẫn tài chính từ Gulnara Karimova, đã xây dựng cơ sở vật chất hàng đầu, thu hút tài năng từ khắp đất nước 38 triệu dân.

Uzbekistan cũng học hỏi các nền bóng đá tiên tiến như Nhật Bản và Hàn Quốc, kết hợp với lối chơi tốc độ, kỷ luật. Họ mời các HLV nước ngoài giàu kinh nghiệm, tổ chức giao hữu quốc tế để cầu thủ trẻ cọ xát. Việc thành lập CLB Olympic Tashkent năm 2021, tập hợp tài năng U23 thi đấu tại giải VĐQG, là bước đi sáng tạo, giúp Uzbekistan giành vé Olympic 2024.

Tầm nhìn thể thao quốc gia

Sự phát triển bóng đá Uzbekistan nằm trong chiến lược thể thao tổng thể của quốc gia. Tại Olympic Paris 2024, Uzbekistan giành 8 HCV, 2 HCB và 3 HCĐ, xếp thứ 13/206 đoàn, với đội boxing dẫn đầu (5 HCV). Tổng thống Shavkat Mirziyoyev đặt mục tiêu vào top 10 Olympic Los Angeles 2028, tăng ngân sách thể thao từ 115 triệu USD lên 230 triệu USD giai đoạn 2025-2028. Hơn 300 trường thể thao được xây dựng, 101 cơ sở mới và 67 cơ sở được sửa chữa, tạo nền tảng cho việc tuyển chọn tài năng.

Chính phủ khuyến khích thể thao đại chúng, với các CLB Olympic tại trường học và phần thưởng lớn (ô tô, nhà) cho nhà vô địch. Tuyên bố của Tổng thống Mirziyoyev rằng "một quốc gia khỏe mạnh cần văn hóa thể thao" đã định hình chiến lược phát triển, trong đó bóng đá là mũi nhọn.

Chức vô địch U17 châu Á 2025 và cơ hội dự World Cup 2026 là minh chứng cho tiềm năng của Uzbekistan. Tại U17 World Cup 2025, họ được kỳ vọng vượt qua thành tích tứ kết năm 2023, thậm chí cạnh tranh với các đội hàng đầu. Những tài năng như Khusanov, Abbosebek Fayzullaev (CSKA Moscow) hay Khojimat Erkinov (Al Wahda) đảm bảo nguồn nhân lực dồi dào cho tương lai.

Sự tiến bộ của Uzbekistan là bài học cho các quốc gia như Việt Nam. Đầu tư dài hạn, cơ sở vật chất hiện đại, hệ thống đào tạo đồng bộ và tinh thần thi đấu quả cảm đã giúp họ từ một đội bóng tầm trung vươn lên đỉnh cao châu lục. Với đà phát triển này, Uzbekistan không chỉ là thế lực mới của bóng đá châu Á mà còn có thể ghi dấu ấn trên trường quốc tế trong tương lai gần.