Phân biệt chủng tộc trên sân cỏ: Câu chuyện buồn của sân cỏ châu Âu

Phân biệt chủng tộc là một vấn nạn khó giải quyết triệt để trong bóng đá nói chung và La Liga nói riêng. Vụ việc liên quan đến tiền đạo Vinicius Junior của Real Madrid mang đến minh họa rõ nét cho điều đó.

Chuyện phân biệt chủng tộc hướng đến các cầu thủ da màu ở sân Bernabeu đã có từ lâu. Năm 1997, Roberto Carlos từng phải đón nhận những ngôn từ khó nghe khi chơi trận Kinh điển đầu tiên trong sự nghiệp dưới màu áo Real Madrid.

Từ Roberto Carlos 1997 đến Vincius 2023

Mỗi lần cựu hậu vệ trái người Brazil chạm bóng, các CĐV Barcelona lại dành cho anh những tiếng nhại theo loài khỉ, một biểu hiện đặc trưng của phân biệt chủng tộc. Tiếp theo đó là những băng rôn phân biệt chủng tộc trên khán đài rồi thậm chí không ngại viết từ "con khỉ" lên chiếc xe của Carlos.

Đáng tiếc, chẳng hề có bất cứ án phạt nào cho các CĐV Barcelona về hành động ấy. Bản thân Roberto Carlos cũng chẳng đòi hỏi nhiều hơn việc mong muốn nâng cao nhận thức và đoàn kết để chống lại nạn phân biệt chủng tộc. Pep Guardiola, khi ấy là một tiền vệ chơi cho Barcelona, tỏ ra đồng cảm với sự thờ ơ của cựu hậu vệ người Brazil: "Anh ta nói nhiều đến mức không quan tâm đến CĐV chúng tôi và cũng chẳng gắn bó với đội bóng lâu đến mức muốn biện hộ cho những điều ấy".

Tất cả kỳ vọng nhận thức về phân biệt chủng tộc sẽ thay đổi theo thời gian. Đó là việc các cầu thủ da màu sẽ có thể tập trung cho năng lực của mình ở các giải đấu hàng đầu châu Âu thay vì phải băn khoăn với những âm thanh kì thị màu da nào đó trên khán đài. Đáng tiếc, vụ việc mới đây của Vinicius Junior lại đặt ra những nghi ngờ mới. Không thể nói chính xác thời điểm nào tiền đạo 22 tuổi này bị các CĐV đối thủ sử dụng ngôn từ phân biệt chủng tộc, nhưng có thể khoanh vùng hai sự kiện sau đây. Một, các CĐV Atletico Madrid đã treo hình nộm mang hàm ý giễu nhại tiền đạo này gần sân tập của Real Madrid trước trận derby Madrid ở tứ kết Cúp Nhà Vua hồi cuối tháng Một. Gần hơn (và rõ hơn một chút), anh bị các CĐV Mallorca bắt chước âm thanh loài khỉ trên sân Son Moix hồi tháng trước trong lúc Real Madrid và Mallorca dành một phút mặc niệm cho các nạn nhân của trận động đất ở Thổ Nhĩ Kỳ và Syria.

 Được tiếp tay nhờ phản ứng, chế tài yếu ớt

Những vụ việc phân biệt chủng tộc thế này ở La Liga không diễn ra bột phát, mà nó đã có quá trình từ ít nhất hơn một năm. Việc nghe quá nhiều vụ việc như thế này khiến dư luận và những người trong cuộc đón nhận nó nhẹ nhàng hơn. Điều này dễ dàng nhận ra qua những phát biểu của HLV Ancelotti hay phản ứng bình thản của chính Vinicius. Các vụ việc phân biệt chủng tộc tiếp tục gây chú ý trên những phương tiện truyền thông của Tây Ban Nha, nhưng những người trong cuộc không còn bày tỏ thái độ giận dữ một cách rõ ràng hay gây áp lực buộc bóng đá phải có những thay đổi nữa. Tất cả đang tự hào những án phạt hành chính, lệnh cấm sân hay thậm chí trừ điểm với những hành vi này bị cất ở đâu? Tiếng nói của các tổ chức quyền lực bóng đá như FIFA hay UEFA ở đâu khi họ vẫn coi những tài năng trẻ như Vinicius là công cụ quảng bá cho các giải đấu lớn, nhưng lại chẳng đưa ra bất cứ quan điểm nào về những vụ việc như thế này?

Tất cả những gì mọi người nhìn thấy sau các vụ việc thế này là những tuyên bố chung chung, phản ứng mập mờ. Ban tổ chức La Liga biện giải họ không có chút quyền lực nào để đưa ra chế tài là hình phạt răn đe cần thiết. Thay vào đó, họ chuyền quả bóng những vụ việc này cho hệ thống tòa án ở Tây Ban Nha, nơi không có đủ khả năng trở thành vị trọng tài công tâm. Bằng chứng là sau những lời lẽ phân biệt của các CĐV Atletico Madrid hướng về Vinicius: "Cậu là một con khỉ" ở trận derby Madrid hồi tháng Chín năm ngoái, một tòa án ở Madrid chỉ đưa ra lời khẳng định những lời lẽ ấy không phù hợp nhưng chẳng hề đưa ra bất cứ hình phạt nào.

Nhìn rộng ra bối cảnh xã hội Tây Ban Nha, những hành vi phân biệt chủng tộc chỉ bị gắn mác là một dạng hành vi bất lịch sự. Thế nên không bất ngờ khi CĐV đối thủ của Real Madrid vẫn luôn tìm cách tạo lợi thế cho đội bóng của mình bằng cách cố gắng dùng những ngôn từ, cử chỉ phân biệt chủng tộc nhằm kích thích những cầu thủ da màu như Vinicius phản ứng một cách tiêu cực (và thi thoảng họ thành công). Thậm chí những CĐV ấy còn kỳ vọng tiền đạo người Brazil sẽ thể hiện phản ứng của mình với ngôn từ phân biệt chủng tộc qua ngôn ngữ cơ thể trên sân hay cách anh ăn mừng những bàn thắng. Vậy phản ứng của Atletico Madrid với những hành động ấy ra sao? Chỉ là lời nhắc nhở yếu ớt về trách nhiệm của mọi người để làm giảm nhiệt sự căng thẳng giữa hai đội bóng thành Madrid.

Đã có những ý nghĩ về khả năng Vinicius sẽ rời bỏ La Liga nếu những ngôn từ phân biệt chủng tộc tiếp tục nhắm vào tiền đạo 22 tuổi này trong tương lai gần. Không sai, nhưng nếu tiền đạo người Brazil chuyển sang Premier League, câu chuyện về ngôn từ phân biệt chủng tộc cũng chẳng tốt hơn La Liga là bao.

Điều này khiến mỗi vòng đấu Vinicius ra sân trong màu áo Real Madrid, anh sẽ phải tự trang bị cho mình một chiếc mặt nạ để bảo vệ bản thân trước những lời lẽ phân biệt chủng tộc từ các khán đài đối thủ, trong lúc kỳ vọng tài năng và danh tiếng của bản thân sẽ đủ sức lấn át những âm thanh ấy. Nếu bóng đá còn không bảo vệ nổi cá nhân Vinicius, liệu nó đủ sức bảo vệ ngôi sao nào khác?

Đức Hùng